Sokobanja

Nalazi se u istočnoj Srbiji, u kotlini između planina Ozren i Rtanj, na obalama reke Moravice. Danas je poznata kao vazdušna banja koja se preporučuje za bolesti pluća i reumatska oboljenja a karakteristična je i ruža vetrova koja se formira iznad kotline, kao i bogatstvo vazduha negativnim jonima. Ova banja je i popularno mesto za prijatan odmor u netaknutoj prirodi. Sokobanja poseduje šest termomineralnih izvora koji se koriste u lečenju različitih oboljenja. U centru grada nalazi se park Banjica koji se završava plažom Župan na reci Moravica. Najpoznatija atrakcija je Sokograd - srednjovekovna tvrđava izrađena na temeljima utvrđenja iz četvrtog veka.

Sijarinska banja

Sijarinska banja se nalazi na jugu Srbije na obalama reke Jablanice u podnožju planine Goljak. Uvučena je u klisuru i okružena gustom hrastovom i bukovom šumom. Osim brojnih izvora termalnih voda, ima gejzir vrele vode čiji vodeni stub dostiže visinu od osam metara. Preporučuje se za oboljenja koštano-mišićnog sistema, išijas, stomačna oboljenja, bolesti bubrega i mokraćnih puteva. Iz Sijarinske banje moguće je organizovati izlete do ostataka Caričinog grada, arheološkog lokaliteta iz šestog veka, koga je podigao vizantijski car Justinijan I.

Toplica

Da je malo čistija, Toplica bi svakako bila najlekovitija reka jer nastaje od voda iz Lukovske, Kuršumlijske, Prolom banje i još mnogo drugih. Tu se slivaju i visoko mineralizovane vode Ðavolje varoši i vode neutvrđenog sastava sa Kopaonika, Jastrepca, Radan planine... Prvi evropski megapolis iz daleke preistorije, Pločnik, nalazio se na obalama Toplice, a rimskih termi ima toliko da i putevi prelaze preko njih. Toplicu čini posebnom njen tok kod Prokuplja: došla je do brda Hisar i tu jednostavno - potekla uzbrdo! Taj deo toka se okom registruje samo kao usporenje. Zanimljiv rečni tok prati i neobična padina na bojničkom delu Radan planine, na kojoj se otkočen automobil ne kreće niz brdo, već uz njega!

Jošanicki izvori

Svaka banja je neko čudo ali Jošanica kod Sokobanje posebno, zbog šest izvora koji su po sastavu i dejstvu svoje vode potpuno razlišiti, mada su jedan pored drugog. U neposrednoj blizini je i zanimljiva etno-kuća i mala crkva iz četrnaestog veka posvećena uspenju svete Bogorodice. Crkva je zanimljivo oslikana, a izdvaja se svod na kome je Isus naslikan kao dete, odrastao čovek i starac.

Vampir Sava i njegova vodenica

Svetskoj kulturnoj baštini smo ponudili i dve izvorne reči. Jedna je vampir a titulu krvopije je prvi poneo vodeničar Sava Savanović. Vodenica u kojoj je živeo Sava se nalazi u blizini kapele u zaseoku Vujetići i pripada selu Zarožju i opštini Bajina Bašta.Odista je strašna ta gudura gde je vodenica zaroška. S jedne strane gusta šuma, i danju je mračno u njoj, a kamoli noću. S druge strane krševi i stene, sve neke okapine, čini ti se sad će se survati dole. Rečica se vijuga ispod one strane gde je šuma, pa gdešto huči preko širokih ploča strmo u virove, gdešto zavija između stena krupnih kao plašće. Vodenica je baš pod jednom takom stenom, priprta kao lastino gnezdo uz nju. Ako tu vodenicu zelite posetiti, veoma topla preporuka je da se poseta obavi dok sunce sija i da uz sebe ponesete bar jedan čen belog luka.

Rusalje i vračare

Istočna Srbija je ispresecana brojnim kanjonima, dubokim pećinama i neobičnim kamenim mostovima - prerastima. Stanovnici su hrišćani, ali su očuvali dosta paganskih običaja. Kult mrtvih je izuzetno jak, a veza sa pokojnicima se održava preko rusalja koje padaju u trans i komuniciraju sa njima. Pokojnicima se obeležavaju putanje jer njihove duše ostaju prisutne u blizini kuće još neko vreme. Potom im se otvaraju vrata raja, a ako počnu da prave probleme, isteruju se privegom iz sela. Mračne sile i čini opterećuju i žive jer postoje i vračare koje magijama rešavaju bračne, porodične i komšijske razmirice.

Crkva brvnara

U neposrednoj blizini Prolom Banje se nalazi i crkva brvnara posvećena svetom knezu Lazaru. Ovo je jedina takva crkva u Toplici, a zanimljiva je zbog šljiva koje rastu pored nje i uvijaju se uvek u istom smeru. Vremenom se šljive osuše i padnu, ali izrastu nove, opet uvrnute. Objašnjenje za ovu neobičnu pojavu nudi legenda nastala posle Kosovskog boja: po predanju, vojska iz topličkog kraja se okupila pred boj na pričest pred ovu crkvu, a posle pričesti su vojnici napravili šest krugova oko crkve i otišli na Kosovo. Priča se da su majke i mlade snaše uzalud danima čekale pred crkvom vojsku. Sa Kosova se niko nije vratio. Od tog vremena se šljive koje rastu pored crkve uvijaju u smeru kojem su vojnici obilazili crkvu, a žene za njima uvrtale vratove.

Proroci iz Kremana

Priča o prorocima iz Kremana, Milošu Tarabiću i njegovom sinovcu Mitru, i onome što su njih dvojica jasno videla, baca u zasenak sva Nostradamusova predviđanja. Miloš je život proveo sa ovcama u planini, ali je "video" dešavanja u Srbiji ceo vek unapred. Njegov sinovac, Mateja, ljude je šokirao "direktnim prenosom" ubistva kneza Mihaila: u trenutku kad je knez ubijen u Košutnjaku, on je uzbuđeno jurio po Užicu i vikao „Ubiše knjaza!". Spisak proročanstava Tarabića je poduži, a u međuvremenu im je pripisano još koješta, u skladu sa dnevnom politikom. Ono što je nesporno i dovoljno i za najskeptičnije jesu proročanstva o sudbini dinastija Obrenović i Karađorđević, priča o Šarganskoj pruzi i "Drini koja će poteći uz Taru": "Kad Drina kod Bajine Bašte bude premošćena na dva mesta i kad potekne uz Taru, a na isti dan se poklope Veliki petak i Ðurdevdan - tih godina će nastupiti velikački belaj". Kremanski proroci su ostali vidoviti do kraja, predvideli su i svoju smrt.

Mojsinjska voda i čarobna ciklama

Mojsinjska sveta gora je niži, brežuljkast prostor između Južne i zapadne Morave. Nekad se ovde nalazilo sedamdesetak bogomolja koje su podigli monasi sinaiti tokom četrnaestog veka. Svetost Mojsinjskoj gori daju mnogobrojni izvori za koje meštani tvrde da su lekoviti. Profesor Zorana Radović tvrdi da je zahvaljujući mojsinjskoj vodi bacio naočare sa povelikom dioptrijom. Po njegovoj priči, samo u okolini crkve Svetog Jovana se nalazi devet izvora od kojih neki leče i kancerogena oboljenja. Posebno je zanimljiva vrsta divlje ciklame koja raste pored crkve. Od njenog korena čuveni travar Ljupče Kozić iz Stalaća pravi čajeve za lečenje kancerogenih bolesti. Pred njegovom je kućom uvek dugačka kolona vozila. On svoj lek ne naplaćuje, a tvrdi da njegovi pacijenti dolaze samo na jednu terapiju. Ljupče svoju ciklamu ne svrstava u biljke već u stvorenja višeg reda.

Suve banje

Jedna od srpskih novotarija su i "suve banje" sa biozračenjem, koje je otkrio Najdan Rakić sa svojim krugovima. Prva lokacija koju je našao jeste Golem kamen kod sela Mokra, nedaleko od Bele Palanke, gde nivo zračenja iznosi 8 atera. Potom je otkrio lokaciju u Maloj Krsni, gde je nivo zračenja maksimalnih 10 atera. Nije poznato da li je Najdan pronašao još neku lokaciju, ali je pored hrasta u Divljani primećena tabla koja govori o pozitivnom zračenju pod krošnjom. Kažu da se "suva banja" pojavila i u Vranovu kod Smedereva. Spisak bolesti koje navodno leče ove "banje", kao i broj posetilaca, impresivni su, a ograničenje jedino važi za trudnice, malu decu i bolesnike sa pejsmejkerom.

Rtanj

Rtanj, ili kako ga nazivaju "srpska piramida", najzanimljivija je planina Srbije. Najviši vrh je Šiljak sa 1565 metara. Rtanj deluje podjednako tajanstveno ako je posmatrate sa Babinog zuba, Mojsinjskih planina ili Magure iznad Gamzigrada. Priča o rtanjskim "vanzemaljcima" postaje aktuelna obično pred Vidovdan, kad, po noći punog meseca, planinari kreću na noćni uspon na Rtanj (reč je, inače, o tradicionalnoj akciji planinara na republičkom nivou koja se održava već duže od jednog veka). Polazi se u ponoć iz rudarskog naselja Rtanj, a na vrh izlazi u trenutku kad se sunce pojavi na istoku. Ko to doživi, u stanju je da u svašta poveruje! Okolina ove planine je inače najređe naseljen deo Srbije i tu žive uglavnom stočari. Na potezu od Sokobanje do Rtnja je pre nekih 150 godina pao prvi zvanično registrovan meteor u Srbiji. Kada je Josif Pančić došao na mesto pada, našao je komade meteora teške i po pedeset kilograma. Prestravljeni meštani su mu pričali o letećim konjima i plamenim jahačima koji su sejali smrt svuda oko sebe. Ako toj priči dodate Minhovu kapelu na vrhu Rtnja i loptaste munje koje, navodno, jure sve one koji su razorili ovu bogomolju - onda je misterija potpuna. Rtanj je između ostalog i lovački raj a najčešća divljač su srna i divlje svinje. Severna strana planine je prekrivena šumama i pašnjacima i obiluje izvorima pitke vode. Idealna je lokacija za ljubitelje prirode, avanturiste, planinare, trekere... Poznat je i po raznovrsnom biljnom svetu od kojeg se pravi čuveni rtanjski čaj a karakteriše ga nepredvidiva klima. U blizini se nalaze Sokobanja, Bogovinska pećina, crkva svete Petke, Gamzigrad i Lazareva pećina.

Kovilj

Na obodu blagorodne bačke ravnice, 25 kilometara istočno od Novog Sada, uzdižu se zvonici manastira Kovilj, duhovnog utočišta posebno mladih ljudi ali i onih koji pokušavaju da se izvuku iz pakla narkomanije. Po predanju osnovao ga je sveti Sava u 12. veku. Ovo je jedna od najvećih crkava u Vojvodini. Smatra se da su se na ovom mestu na kojem se danas nalazi manastir izmirili ugarski kralj Andrija Drugi i Stefan Prvovenčani. Izmirenju je doprineo brat Stefana Prvovenčanog sveti Sava.

Sveta Melanija

Ovaj manastir koji se nalazi na severoističnom obodu Zrenjanina, zemljištu zvanom Vodice, osnovao je episkop banatski dr Georgije Letić 1935. godine. Bio je to prvi ženski manastir u Eparhiji banatskoj a danas sestrinstvo broji tri monahinje. Nastao je na mestu starog Drenovca a ime dobio prema majci utemeljivača Letića - Melaniji (Milici). Na Časnoj trpezi u oltaru čuva se staro prestono jevanđelje iz 1663. godine i bakrotisk grčkog "Antimisa", načinjen u Beču 1772. godine.

Tresije

Po predanju ovaj kosmajski manastir na izvoru potoka Tresije osnovan je krajem 13. veka za vreme kralja Dragutina a vek kasnije obnovio ga je despot Stefan Lazarević. Sredinom 16. veka postao je po bratstvu najbrojniji manastir Beogradskog pašaluka a posvećen je Saboru svetih arhangela. Manastir se nalazi na severozapadnim padinama planine Kosmaj, 60 kilometara od Beograda.

Koporin i Pokajnica

Što se Koporina tiče, crkva je podignuta 1408. godine kao zadužbina despota Stefana. Sedamdesetih godina prošlog veka ovde su otkrivene mošti despota Stefana Lazarevića što je predstavljalo pravu senzaciju jer se mislilo da je sahranjen u Manasiji. koporin je danas ženski manastir. Pokajnicu je podigao 1818. godine knez Smederevske nahije Vujica Vuličević na mestu na kojem je učestvovao u ubistvu svog kuma Karađorđa u Radovanjskom lugu 1817. godine. Njen nastanak je tumačen kao čin pokajanja po čemu je crkva i dobila ime. Koporin je smešten 12 kilometara od Velike Plane a Pokajnica se nalazi u ataru Starog Sela, tri kilometara južno od Velike Plane.

Ravanica i Manasija

U srednjem veku manastir Manasija se zvao Resava a ovo ime je novijeg porekla. Crkvu je podigao despot Stefan Lazarević, sin kneza Lazara Hrebljanovića. Poznat je po Resavskoj školi prepisivanja knjiga. Ravanica je zadužbina kneza Lazara a sagrađena je između 1375. i 1377. godine. Freskama je ukrašena u godinama pred Kosovsku bitku. Ktitorska kompozicija doslikana je nakon Lazareve pogibije. Prema svojim obeležjima crkva je rodonačelnik novog stila umetnosti moravske škole. Manasija se nalazi tri kilometra severozapadno od Despotovca, a Ravanica 10 kilometara istočno od Ćuprije.

Sveti Roman Đunis

Nastanak manastira Đunis vezuje se za pustinožitelja svetog Romana Đuniskog, ušenika Ćirila i Metodija, koji se ovde u 10. veku podvizavao i upokojio. Predanje kaže da se njegov grob pročuo kao mesto čudesnih isceljenja pa je narod nad njim podigao crkvicu. U Đunisu se i dalje čuvaju njegove mošti. Ovde je sahranjen i pukovnik Nikolaj Nikolajevič Rajevski, ruski dobrovoljac u odbrani Srbije, koji je Tolstoju poslužio kao inspiracija za lik Vronskog iz romana "Ana Karenjina". Svakog 14. oktobra oko svetinje se okupi na hiljade vernika na celonoćnom bdenju i jutarnjoj liturgiji a crkva je inače jedna od najposećenijih u Srbiji. Glavna relikvija je kamen koji je navodno Bogorodica bacila na izvoru. Manastir se nalazi u ataru sela Praskovče, dvadesetak kilometara od Kruševca.

Prohor Pčinjski

Prema predanju manastir je u 11. veku podigao vizantijski car Roman Diogen u znak zahvalnosti Prohoru koji mu je prorekao da će postati car. U oltarskom prostoru se nalaze grobnica svetog Prohora Pčinjskog i monaška kosturnica. U manastirskom kompleksu dominiraju dva konaka a monumentalni Vranjski konak jedna je od najlepših građevina stare Srbije. O prepodobnom Prohoru Pčinjskom čije mošti i danas počivaju u njegovom manastiru, sačuvana su mnoga pisana svedočanstva, posebno o njegovim čudotvornim moštima. Nalazi se na šumovitim obroncima planine Kozjak, na levoj obali reke Pčinje, 30 kilometara južno od Vranja.

Gračanica

Gračanica, jedan od bisera naše srednjevekovne umetnosti, nalazi se u istoimenom selu, devet kilometara jugoistočno od Prištine. Podignuta je 1321. godine kao zadužbina kralja Milutina, a ovde je prvi put prikazana loza dinastije Nemanjića sa 16 portreta. Na ulazu se nalaze ktitorski portreti kralja Milutina i njegove žene Simonide, prikazani kako im anđeli donose krune kao simbol zemaljske vlasti.

Dečani i Pećka patrijaršija

Na obroncima Prokletija smešten je manastir Dečani, najveća crkvena građevina srednjevekovne Srbije. Zadužbina kralja Stefana Uroša Trećeg Dečanskog podignuta je između 1327. i 1335. godine. Nakon njegove smrti, staranje o manastiru preuzeo je njegov sin car Dušan. Graditelj je bio fra Vita iz Kotora, a Dečani broje više od 1000 pojedinačnih figura i prikaza. Dečanska riznica jedna je od najbogatijih u celom srpstvu. Manastir Dečani upisan je u listu svetske kulturne i prirodne baštine Uneska 2. jula 2004. godine. Pećka patrijaršija je centar srpske duhovnosti i kulture. Veruje se da je odluku se manastir podigne doneo osnivač srpske crkve sveti Sava. Manastir se nalayi 17 kilometara južno od Peći a Pećka patrijaršija se nalazi na izlazu iz Peći, prema granici sa Crnom Gorom.

Đurđevi stupovi i Sopoćani

Đurđevi stupovi se nalaze na vrhu šumovitog uzvišenja koje dominira nad Novim Pazarom. Podignuti su oko 1170. godine kao zadužbina velikog župana Stefana Nemanje. Manastir Sopoćani smešten je na samom izvoru reke Raške. Ovde je svoju grobnu crkvu podigao kralj Uroš Prvi Nemanjić između 1263. i 1268. godine a obnovio njegov praunuk Dušan. Oba manastira su 1979. godine kao delovi celine Stari Ras upisana u listu svetske kulturne i prirodne baštine Uneska. Đurđevi stupovi se nalaze četiri a Sopoćani 15 kilometara zapadno od Novog Pazara.

Gradac

Manastir Gradac smešten je na šumovitim padinama Golije, desetak kilometara zapadno od ruševina stare tvrđave Brvenika. Podignut je u drugoj polovini 13. veka kao zadužbina kraljice Jelene Anžujske, žene kralja Uroša Prvog, koja je ovde sahranjena 1314. godine. Bio je zaštićen masivnim zidom, crkva je zidana u raškom stilu s izvesnim elementima gotike. Upečatljivom arhitektonskom ukrasu gradačke crkve ne može se pouzdano utvrditi ni jedinstven uzor ni sledbenik. Njene gotičke osobenosti nisu imale uticaja na razvoj arhitekture u Srbiji. Manastir se nalazi 21 km severozapadno od Raške, na levoj obali reke Gradac.

Studenica i Žiča

U okrilju prelepe prirode, na desnoj obali reke Studenice, nalazi se zadužbina utemeljivača srpske države velikog župana Stefana Nemanje koja je nastala u periodu od 1183. do 1196. godine. Opasana visokim zaštitnim zidom, Studenica čuva grobnicu rodonačelnika loze Nemanjića. U Studenici je napisan "Tipik" (pravilo ponašanja u manastiru) koji se smatra prvim književnim delom kod Srba. U blizini je i manastir Žiča koji je bio prvo sedište arhiepiskopije, zadužbina Stefana Prvovenčanog. Manastir Studenica nalazi se osam kilometara od mesta Ušće na Ibarskoj magistrali a Žiča u selu Kruševici na putu između Kraljeva i Mataruške banje.

Mileševa

U netaknutoj prirodi doline reke Mileševe smeštena je zadužbina kralja Vladislava. Nemanjin unuk i sin Stefana Prvovenčanog, pre nego što se ovenčao kraljevskom krunom, podigao je u 13. veku manastir sa crkvom Vaznesenja Hristovog i 1236. godine preneo mošti Svetog Save iz Trnova u Bugarskoj. Za freske Mileševe karakteristično je da pojedinosti i detalji svojom lepotom nadmašuju vrednost celine. Na freski Mironosnice na Hristovom grobu izdvaja se monumentalna figura Belog anđela. Manastir se nalazi na petom kilometru od magistralnog puta u Prijepolju.

Ovčarsko-kablarski manastiri

Na uskom potezu u klisuri Zapadne Morave smešteno je 10 manastira zbog čega je ovaj kraj poznat kao srpska Sveta gora. Mahom datiraju još iz turskih vremena. Na levoj strani Zapadne Morave, pod Kablarom, nalaze se Blagoveštenje, Ilinje, Jovanje, Nikolje i Uspenje a pod Ovčarom su Vavedenje, Vaznesenje, Preobraženje, Sveta Trojica i Sretenje. Većina ovih manastira nalazi se oko Ovčar banje, na putu Čačak-Požega.

Manastir Soko

Ovaj manastir je posvećen svetom vladici Nikolaju Velimiroviću a podigao ga je episkop šabačko-valjevski Lavrentije. Svakog leta ovde se održava međunarodna manifestacija "Moba". Velelepni kompleks raspolaže sa prostranom trpezarijom i 25 jednokrevetnih soba za goste, muzejom i radionicom za monaštvo. U blizini je izvor lekovite vode a na putu oko njega podignuto je 10 kapela od kamena u kojima je ispisana po jedna božja zapovest. Manastir se nalazi podno Soko grada, na putu od Ljubovije ka Loznici.

Tronoša

Manastir Tronoša je pravoslavni muški manastir kod Tršića u selu Korenita. U Tronoškom letopisu iz 1791. godine kao ktitor se spominje kraljica Katarina Nemanjić, žena kralja Dragutina, a smatra se da je manastir nastao između 1276. i 1282. godine. Školu u ovom manastiru učio je Vuk Stefanović Karadžić 1797. godine. Ispred manastira je česma koju su po legendi sagradili Jug Bogdan i braća Jugovići pred polazak u Kosovski boj.

Fruškogorski manastiri

Manastiri su podignuti u kasnom srednjem veku, kada se težište srpske kulture pod naletom Turaka premestilo u ondašnju južnu Ugarsku. Na Fruškoj gori je do 1941. godine bilo 16 manastira. Većina ih je sagrađena pod uticajem moravske i raške graditeljske škole, a vremenom su radikalno rekonstruisani. Ovi manastiri su 1990. godine proglašeni za kulturno dobro od izuzetnog značaja za Srbiju a predloženi su i za upis na listu svetske baštine Uneska.

Manastiri:

• Privina glava
• Divša
• Kuveždin
• Petkovica
• Šišatovac
• Beočin
• Stari Rakovac
• Bešenovo
• Mala Remeta
• Velika Remeta
• Jazak
• Stari Jazak
• Vrdnik
• Novo Hopovo
• Staro Hopovo
• Grgeteg
• Krušedol
• Sretenska crkva

Vlasinsko jezero

Na 20 kilometara od Surdulice, na visini od 1240 metara, nalazi se Vlasinsko jezero sa čuvenim plovećim tresetnim ostrvima. Na obali je auto-kamp "Vlasina", istoimeni motel, a možete da nađete i privatan smeštaj u vikendicama. Prelepi predeli prosto mame na šetnju, a ako baš hoćete da plivate, znajte da je najtopliji mesec avgust kada se voda u jezeru zagreje i do 20 stepeni. U blizini se nalaze četiri hidroelektrane, selo Crna Trava i planina Čemernik.

Banja Ljig

U podnožju Rajca nalazi se Banja Ljig koja godinama privlači sve koji imaju problema sa bolestima kostiju, ali leti je to lepo mesto i za kupanje zdravih. Lokalni olimpijski bazen je pravi raj za posetioce iz bliže i dalje okoline i potpuno je renoviran.

Srebrno jezero

Srebrno jezero je zapravo rukavac Dunava, zatvoreno dvema branama na dva kilometra od Velikog Gradišta. Bogato je ribom i pominje se u Ginisovoj knjizi rekorda jer je iz njega izvađen najveći šaran (44 kg).

Belocrkvansko jezero

Drugo najveće jezero severne Bačke nastalo je pre oko milion godina tako što ga je izdubio vetar i sprečio dalje oticanje vode, zaustavljajući je među peščanim dinama. Čitav akvatorijum Belocrkvanskih jezera bogat je biljnim i životinjskim svetom, a odmor možete da provedete na dva od sedam jezera, Gradskom i Vračevgajskom. Plaže su uređene, postoje peščani tereni za odbojku i fudbal, restorani, auto-kamp, letnje bašte i turističko naselje 'Jezero'.

Borsko jezero

17 kilometara od Bora možete se kupati u bistroj vodi jezera čija temperatura leti dostiže 24 stepena. Na jezeru postoje dva hotela i više restorana, a u zaleđu je jedan od najvećih auto-kampova u Srbiji.

Perućac

Jezero nastalo izgradnjom brane na Drini, 13 kilometara uzvodno od Bajine Bašte, ima velike drvene pontone za kupače, tuševe, čamce za iznajmljivanje i restoran s kaskadnim baštama u zaleđu. Voda je prijatna za kupanje, ali daleko od toga da može da se zagreje kao vode u plitkim jezerima. Ako vam bude hladna, probajte velike privatne bazene između grada i Perućca, gde je kupanje besplatno ako u hladovini restorana naručite pastrmku na žaru.